چاه ارت به عنوان محفظهای برای دسترسی و نگهداری الکترودها و اجزای سیستم ارتینگ عمل میکند. این چاهها معمولا از بتن تقویتشده ساخته شدهاند و امکان دسترسی آسان برای بازرسی، تست و نگهداری سیستم ارتینگ را فراهم میکنند. بازرسی منظم و تست مقاومت زمین از جمله وظایفی است که میتوان از طریق چاه ارت انجام داد تا کارایی سیستم ارتینگ تضمین شود و مشکلات احتمالی شناسایی و برطرف شوند.
از سوی دیگر، میله ارت ساختمان یا الکترود زمین، مستقیما در خاک قرار میگیرد و مسیری با مقاومت کم برای عبور جریانهای نشتی یا اضافی به زمین فراهم میکند. این میلهها معمولا از مواد مقاوم در برابر خوردگی نظیر مس یا آهن گالوانیزه ساخته میشوند و در محلهایی که نیاز به کاهش مقاومت زمین است، کاربرد دارند. استفاده از چاه ارت و میله ارت ساختمان در کنار هم ایمنی و کارایی سیستم را بهبود میبخشد و از آسیبهای ناشی از صاعقه، خطاهای برقی و ولتاژهای ناخواسته جلوگیری میکند. این اجزا برای حفظ استانداردهای ایمنی، کاهش خطرات الکتریکی و تضمین عملکرد پایدار تجهیزات الکتریکی ضروری هستند.
در این مقاله با تعریف چاه ارت ساختمان و میله ارت ساختمان و همچنین طریقه نصب میله ارت آشنا میشوید.
چاه ارت چیست؟
چاه ارت یا Earth pit حفرهای است که برای انتقال ولتاژ دستگاه به زمین استفاده میشود. زمین به معنای زمین و گودال به معنای حفره است. چاه ارت یک محفظه زیرزمینی است که در سیستمهای ارتینگ برای دسترسی، نگهداری و تست اجزای سیستم زمین، مانند الکترودها یا میلههای ارت، استفاده میشود. این چاه معمولا از بتن تقویتشده، پلاستیک یا مواد کامپوزیتی ساخته شده و با موادی مانند شن، ماسه یا مواد بهبوددهنده مقاومت پر میشود تا ارتباط بهتری با زمین ایجاد کند. چاه ارت امکان بازرسی، تعمیر و نگهداری سیستم ارتینگ را فراهم کرده و نقشی کلیدی در تضمین ایمنی تجهیزات الکتریکی و کاربران ایفا میکند
میله ارت چیست؟
این میله در مکانهایی استفاده میشود که امکان حفر چاه وجود ندارد. به علاوه در تمام سازههای فلزی مانند دکلهای برق و مخابرات، منابع هوایی، راهآهن و غیره برای انتقال جریان ناخواسته به زمین و جلوگیری از خطرات برق گرفتگی و خطرات برق از میله ارت ساختمان ساختمان در قطر و طولهای مختلف استفاده میشود. کنند که به طریق کوبش در زمین فرومیروند؛ سپس با کمک یراق آلات و یا جوش احتراقی مربوطه به سیم ارت متصل میشوند.
کاربرد چاه ارت
چاه ارت یکی از مهمترین اجزای سیستمهای ایمنی الکتریکی است که کاربردهای متعددی دارد. این سیستم از جان اپراتورها در برابر خطر شوک الکتریکی و آسیبهای ناشی از ولتاژ ناخواسته محافظت میکند. چاه ارت با هدایت جریانهای اضافی به زمین، از آسیب به تجهیزات الکتریکی و ساختمانها جلوگیری کرده و عملکرد پایدار سیستم را تضمین میکند. همچنین، چاه ارت ساختمان نقش حیاتی در محافظت در برابر ولتاژهای بالا دارد و با انتقال ولتاژ اضافی به زمین، خطرات ناشی از تماس با اجسام دارای پتانسیل بالا را کاهش میدهد. علاوه بر این، چاه ارت به تثبیت ولتاژ کمک میکند و با حفظ یکسانی پتانسیل میان نقاط مختلف سیستم، ایمنی و عملکرد بهینه تجهیزات را فراهم میآورد. در این بخش برخی کاربردهای چاه ارت را بررسی میکنیم:
-
امنیت جان اپراتور، ساختمان و تجهیزات
چاه ارت ساختمان یکی از مهمترین ابزارهای ایمنی در سیستمهای الکتریکی است که مزایای فراوانی دارد. این سیستم از جان اپراتورها در برابر خطر شوک الکتریکی و احتمال مرگ ناشی از انتقال ولتاژ به بدن محافظت میکند. همچنین، چاه ارت با شناسایی و هدایت ولتاژ ناخواسته، از آسیب به ساختمان و تجهیزات الکتریکی جلوگیری میکند. این سیستم اطمینان میدهد که تمام قطعات تجهیزات از پتانسیل الکتریکی مشخص و ایمن برخوردار باشند و با ایجاد ثبات در سیستم، عملکرد پایدار و مطمئن تجهیزات را تضمین میکند. -
محافظت در مقابل ولتاژ بالا
چاه ارت نقش حیاتی در محافظت در برابر ولتاژهای بالا دارد و خطرات ناشی از مرتبط شدن با یک جسم دارای پتانسیل بالا را کاهش میدهد. زمانی که پتانسیل جسمی بالا باشد، تماس انسان با آن میتواند به دلیل اختلاف پتانسیل، جریان برق را از بدن عبور دهد که قلب نیز تحت تأثیر قرار گرفته و ممکن است آسیبهای جدی یا حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. برای رفع این خطر، جسم دارای پتانسیل به چاه ارت متصل میشود تا ولتاژ اضافی شناسایی و به زمین منتقل شود که این فرایند ایمنی افراد و تجهیزات را تضمین میکند.
-
تثبیت ولتاژ
چاه ارت ساختمان نقش کلیدی در تثبیت ولتاژ بالا دارد و با استفاده از آن، تمام نقاط مرتبط با الکتریسیته به یک پتانسیل ثابت میرسند. هر قطعهای که با الکتریسیته در ارتباط باشد، بهعنوان منبع الکتریسیته عمل میکند و چاه ارت ساختمان این اطمینان را ایجاد میکند که اختلاف پتانسیل میان این نقاط یکسان باقی بماند، حتی اگر جسم خارجی با یکی از نقاط تماس پیدا کند. ازآنجاکه زمین بهدلیل خاصیت رسانایی طبیعی خود، بهعنوان پتانسیل صفر شناخته میشود، چاه ارت میتواند پتانسیلهای اضافی یا ناپایدار را به زمین هدایت کند و ولتاژ سیستم را تثبیت نماید.
انواع چاه ارت
چاه ارت ساختمان صفحهای و لولهای دو روش رایج برای ارتسازی هستند که هر کدام ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند. در چاه ارت صفحهای، از یک صفحه فلزی (آهنی، گالوانیزه یا مسی) استفاده میشود که در گودالی پر شده با لایههای زغالسنگ و نمک قرار میگیرد. این روش مناسب محیطهای صاف، فضاهای بزرگ و مناطقی با ارتفاع کم نسبت به سطح دریا است. در مقابل، چاه ارت لولهای از یک لوله GI (گالوانیزه) با قطر 75 میلیمتر و طول 10 فوت استفاده میکند که با فلنج و سوراخهایی برای اتصال سیم ارت طراحی شده است. این روش برای مناطقی با فضای محدود یا نیاز به نصب مکانیکی ترجیح داده میشود و هر دو روش ایمنی و هدایت ولتاژ اضافی را تضمین میکنند. ویژگیهای هریک در جدول زیر آورده شده است:
-
صفحهای
- روش معمول ارت زدن روشِ صفحهای است.
- سایز استانداردِ چاه ارت برای میله آهنی: 600mm * 600mm * 12mm
- سایز استانداردِ چاه ارت با گالوانیزه: 600mm * 600mm * 6mm
- سایز استانداردِ چاه ارت با میله مسی: 600mm * 600mm * 3.15mm
- این نوع چاه ارت باید با لایههای زغال سنگ و نمک تا یک متر و بیست سانتی متر از کف گودال پر شود.
- از روش صفحهای در جاهایی استفاده میشود که
- سطح محیط صاف باشد و دارای پستی و بلندی نباشد.
- فاصلهی بین منبع تا چاه زیاد باشد.
- فضای دارای مساحت مناسب برای حفر چاه ارت وجود داشته باشد.
- ارتفاع سطح محل چاه ارت ساختمان تا سطح دریا زیاد نباشد. (شهرهای شمال و جنوب ایران مناسب هستند.)
-
لولهای
برای ارت لولهای روش معمولی استفاده از لوله GI کلاسِ C با قطر 75 میلی متر، به طول 10 فوت جوش داده شده با فلنج GI قطر 75 میلیمتر که دارای 6 عدد سوراخ برای اتصال سیمهای ارت است و به روش اسکرو در زمین وارد میشود.
نوع چاه ارت |
سایز/مشخصات استاندارد |
شرایط استفاده |
توضیحات |
صفحهای |
– آهنی: 600mm × 600mm × 12mm |
– محیط صاف و بدون پستی و بلندی باشد. |
روش معمول ارت زدن. این نوع چاه ارت با لایههای زغال سنگ و نمک تا ارتفاع 1.2 متر از کف گودال پر میشود. |
لولهای |
لوله GI: قطر 75 میلیمتر، طول 10 فوت |
– مناسب برای مناطق با دسترسی محدود به فضای کافی یا نیاز به استفاده از روشهای مکانیکی جهت تثبیت لوله |
استفاده از لوله GI کلاس C با قطر 75 میلیمتر و طول 10 فوت. این لوله با فلنج GI جوش داده شده است که دارای 6 سوراخ برای اتصال سیمهای ارت است و به روش اسکرو وارد زمین میشود. |
فاکتورهای تاثیرگذار بر مقاومت زمین
- مقاومت خاک چاه
- شرایط خاک
- رطوبت
- نمک و زغال
- شرایط آب و هوایی
- موقعیت چاه ارت (پستی و بلندیها)
سوالهای مکرر
یکی از مواردی که همیشه ذهن اپراتور را مشغول میکند چگونگی تامین ارت مناسب جهت حفظ دستگاه برش و حکاکی لیزر و امنیت جان کاربر است.
سوالاتی از قبیل چگونه چاه ارت ساختمان حفر کنیم، عمق چاه چقدر باشد، داخل چاه را با چه چیزی پر کنیم، ارت مناسب دستگاه لیزر چه مشخصاتی دارد همگی از موارد پر اهمیتی هستند.
تاثیر مقاومت زمین در عملکرد چاه ارت
مقاومت زمین در عملکرد چاه ارت ساختمان نقش بسیار مهمی دارد و تحت تأثیر عوامل متعددی قرار میگیرد. نوع و کیفیت خاک از جمله عوامل کلیدی است، بهطوریکه خاکهای شنی مقاومت بیشتری دارند، در حالی که خاکهای رسی و مرطوب از مقاومت کمتری برخوردارند. رطوبت نیز تأثیر مستقیم بر کاهش مقاومت خاک دارد و وجود آن میتواند عملکرد چاه ارت را بهبود بخشد. افزودن نمک و زغال به خاک باعث افزایش هدایت الکتریکی و کاهش مقاومت میشود. شرایط آب و هوایی و تغییرات فصلی در دما و رطوبت نیز مقاومت خاک را متغیر میکند. علاوه بر این، موقعیت جغرافیایی و پستی و بلندیهای محل نصب چاه ارت ساختمان بر کیفیت و کارایی سیستم ارت تأثیرگذار هستند.
طریقه نصب میله ارت
دقت در طریقه نصب میله ارت ساختمان بسیار مهم است، زیرا هر گونه اشتباه میتواند عملکرد سیستم ارت را مختل کرده و خطرات جدی از جمله شوک الکتریکی را به همراه داشته باشد. نصب صحیح میله ارت ساختمان تضمین میکند که ولتاژ اضافی به طور مؤثر به زمین هدایت شود و ایمنی تجهیزات و افراد حفظ گردد. علاوه بر این، استفاده از مواد مناسب و توجه به جزییات مراحل نصب میتواند عمر مفید سیستم ارت را افزایش دهد.
حفر چاه
- چاهی به قطر حداقل 90 سانتیمتر و عمق 3 متر حفر کنید.
قرار دادن میله ارت
- میله ارت مسی با مغز فولادی را در مرکز چاه قرار دهید.
- میله را به صورت کامل درون چاه فرو ببرید.
اتصال سیم مسی
- سیم مسی نمره 16 را با استفاده از کلمپ انگشتی به میله ارت ساختمان متصل کنید.
تهیه و استفاده از بنتونیت
- 300 کیلوگرم بنتونیت را با آب به شکل دوغاب آماده کنید.
- دوغاب را دور میله درون چاه بریزید.
- در هنگام پر کردن، هر 20 سانتیمتر مطمئن شوید که مواد دوغاب به طور کامل متراکم و کاملاً به میله چسبیده شوند.
نصب لوله پلیکا
- یک لوله پلیکا با نمره 6 آماده کنید.
- لوله را به گونهای در چاه قرار دهید که یک سر آن داخل بنتونیت و سر دیگر آن در کف زمین باشد.
پر کردن چاه
- مابقی چاه را با خاک رس سرندشده پر کنید تا ارتفاع 30 سانتیمتر زیر کف زمین باقی بماند.
- فضای باقیمانده را با خاک محل پر کنید.
نصب میله ارت ساختمان در ساختمانهای نوساز برای تکمیل پایان کار ضروری است، اما در ساختمانهای قدیمی نیاز به تطبیق با شرایط داخلی وجود دارد.
نحوه اجرا
در این مقاله سعی داریم به این سوالات پاسخ دهیم و با راهنمایی کاربران بهترین استفاده را از ابزار داشته باشند.
اکثر اپراتورهایی که در ساختمانهای نوساز مشغول فعالیت هستند نیازی به تامین مجدد ارت ندارند؛ چرا که برای پایان کار امری ضروری است، درمقابل اپراتورهایی که در ساختمانهای قدیمی فعالیت میکنند نیاز به استقرار ارت دارند.
مزایای چاه ارت
چاه ارت ساختمان بهعنوان یک سیستم ایمنی، از تجهیزات برقی در برابر نوسانات الکتریکی و ولتاژهای ناخواسته محافظت میکند و عمر مفید آنها را افزایش میدهد. همچنین با هدایت جریان اضافی به زمین، جان اپراتورها را در برابر خطرات ناشی از شوک الکتریکی و اتصال کوتاه حفظ میکند. این سیستم به تنظیم الکتریسیته ساکن و جلوگیری از آسیبهای احتمالی به دستگاههای حساس مانند دستگاههای لیزری نیز کمک میکند. در این جدول به مزایای چاه ارت اشاره شده است:
مزایا |
توضیحات |
حفاظت قطعات برقی دستگاه در مقابل نوسانات برقی |
چاه ارت باعث میشود نوسانات الکتریکی به زمین هدایت شده و از آسیب به دستگاهها جلوگیری کند. |
حفاظت در مقابل ولتاژ القا توسط پاور دستگاه برش لیزری و تیوب لیزر |
چاه ارت از بروز آسیب به دستگاههای حساس مانند دستگاههای برش لیزری و تیوب لیزر در برابر ولتاژهای ناخواسته جلوگیری میکند. |
تنظیم الکتریسیته ساکن |
سیستم ارت به تثبیت الکتریسیته ساکن در محیطهای حساس مانند اتاقهای کنترل یا مناطق صنعتی کمک میکند. |
حفاظت جان اپراتور در اثر بروز حوادث مترقبه مانند اتصال سیم برق یا ولتاژ بالا |
چاه ارت ساختمان با هدایت جریان اضافی به زمین، از شوک الکتریکی به اپراتور جلوگیری کرده و ایمنی او را تأمین میکند. |
پایداری سیستم و افزایش عمر تجهیزات |
با جلوگیری از ولتاژهای اضافی، چاه ارت باعث افزایش عمر مفید تجهیزات برقی و کاهش خرابیهای احتمالی میشود. |
این موارد میتوانند به محافظت بهتر از تجهیزات و افراد در برابر خطرات ناشی از مشکلات برقی و نوسانات کمک کنند.
نکات حفر چاه ارت
برای حفر چاه ارت استاندارد، اولین قدم انتخاب مکان مناسب و حفر چاه به عمق 2 تا 6 متر بسته به نوع خاک است تا به لایههای مناسب برای نصب صفحه ارت برسید. پس از حفر چاه، باید یک صفحه مسی به اندازه 30×30 سانتیمتر را به صورت عمودی در وسط چاه قرار دهید. پیش از نصب صفحه، زیر آن را با موادی مانند نمک، زغال یا مواد بنتونیت پر کنید تا مقاومت خاک در برابر جریان برق کاهش یابد و سیستم ارت به درستی عمل کند. برای بهبود عملکرد سیستم، بهتر است اطراف صفحه را با خاک رس پر کنید تا از اتلاف مواد و کاهش کارایی جلوگیری شود.
نظارت بر عملکرد چاه ارت اهمیت زیادی دارد و باید بهطور منظم بررسی شود. هر هفته باید وضعیت چاه ارت بررسی شود و در صورت خشک شدن، رطوبت آن را با ریختن آب از طریق لولهای کوچک که در کنار صفحه مسی نصب شده، تأمین کنید. این کار به کاهش مقاومت خاک کمک میکند. این اقدامات به حفظ عملکرد بهینه سیستم ارت و جلوگیری از بروز مشکلات ناشی از خشکی یا افزایش مقاومت در طول زمان کمک خواهد کرد.
چاه ارت و سیستم ارتینگ (چاه ارت ساختمان)
در ساختمانهایی که امکان حفر چاه وجود ندارد میتوان از میله ارت ساختمان استفاده کرد؛ میله ارت از جنس فولاد با روکش مس در طول حداقل 150cm است.
نوک میله تیز بوده و با قرار دادن آن داخل خاک میتوان با پتک در زمین فرو کرد؛ سپس سیم ارت به وسیله گیره به انتهای میله که از خاک بیرون است متصل شود. توجه داشته باشید کوبیدن میله داخل دیوار و بتن و سطی که خاک نداشته باشد یا با سطح زمین از طریق خاک ارتباط نداشته باشد کاملا بیاثر بوده و تنها حکم میخ را خواهد داشت.
استفاده از ارت در دستگاهها مانع از انتقال نویز حاصل از دستگاههای اطراف نظیر اینورتورهای جوشکاری، ماکروویو و موارد که با فرکانس هارمونی شبکه برق را تحت تاثیر قرار دهند میشود؛ این تاثیرات در حین کار با دستگاه موجب بروز خطاهای میشود که برخی از آنها را نام میبریم:
- برشهای ناخواسته و خارج از طرح
- برش ناگهانی هد دستگاه لیزر به نقطه نامتعارف
- برش نخوردن برخی نقاط
- منحرف شدن اشعه تیوب لیزر
- و…
نکته: اگر موارد بالا را در دستگاه مشاهده کردید و ارت هم به دستگاه متصل است از یک کارشناس بخواهید کیفیت چاه ارت شما را بررسی کند؛ پایین بودن سطح کیفیت ارت یا قرار گرفتن در مجاورت ارت سازمان برق یا همسایه نیز ممکن است در این امر تاثیرگذار باشد.
ضرورت چاه ارت
چاه ارت یک سیستم ایمنی ضروری در سیستمهای الکتریکی است که با هدایت جریانهای اضافی یا نشت به زمین، از تجهیزات برقی، اپراتورها و ساختمانها در برابر خطرات ناشی از ولتاژ ناخواسته محافظت میکند. این سیستم از اجزای مختلفی مانند میله ارت و چاه ارت تشکیل شده است که وظیفه انتقال ولتاژ اضافی به زمین را بر عهده دارند. چاه ارت ساختمان معمولاً از بتن تقویتشده ساخته میشود و بهطور مرتب برای بررسی و تست عملکرد سیستم ارتینگ مورد استفاده قرار میگیرد.
این سیستم با کاهش خطرات شوک الکتریکی، تثبیت ولتاژ و افزایش عمر تجهیزات الکتریکی، نقش کلیدی در ایمنی و کارایی تجهیزات ایفا میکند. در مناطقی که امکان حفر چاه وجود ندارد، میلههای ارت بهعنوان جایگزین مناسب برای هدایت جریان اضافی به زمین استفاده میشوند و از آسیبهای ناشی از نوسانات برق جلوگیری میکنند.
مزیت میله و چاه ارت چیست؟
حفاظت قطعات برقی دستگاه
حفاظت جان اپراتور در اثر بروز حوادث مترقبه
مانع از انتقال نویز حاصل از دستگاه های اطراف
برای کاهش مقاومت ارت از چه موادی استفاده میشود؟
نمک و ذغال یا مواد بنتونیت تاثیر خوبی در کاهش مقاومت ارت داردند
جنس میلهی ارت از چیست؟
میله ارت از جنس فولاد با روکش مس در طول حداقل 150cm است.